اول اسفند پارسال، ده‌ها هزار نفر از مراکشی‌ها که از موفقیت معترضان در دیگر کشورهای شمال آفریقا الهام گرفته بودند، به خیابان‌ها ریختند. ملک محمد ششم 3 هفته بعد به این اعتراض‌ها پاسخ داد و وعده کرد از تسلط مطلق خود بر قدرت بکاهد. نخست‌وزیر این واقعه را انقلاب مسالمت‌آمیز توصیف کرد، اما رهبران معترضان مصرانه می‌گویند این پیشنهادها کمتر از مطالبات آنان است. منتصر دریسی یکی از رهبران جوانان معترض در این باره می‌گوید: نخستین خواسته معترضان تدوین قانون اساسی توسط مردم و برای مردم است، ما خواستار اصلاح کامل قانون اساسی هستیم. جنبش اول اسفند به سرعت از طریق اینترنت رشد کرد و اکنون خواستار پیوستن همفکران در اعتراض روزهای آتی است.
میدان تحریر وجود ندارد
پادشاه به کمیته‌ای دستور داده است پیش‌نویس اصلاحات قانون اساسی را تدوین کند که شامل انتخابی شدن نخست‌وزیر و نه انتصابی بودن وی می‌شود. این پیشنهاد بعداً به همه‌پرسی گذاشته خواهد شد، اما اعضای کمیته را خود پادشاه معین کرده است و این امر باعث شده تا معترضان مطمئن باشند هرگونه تغییری سطحی است؛ بنابراین تظاهرات ادامه دارد. دریسی می‌گوید، خوب است که کمیته زیر فشار باشد. اگر مردم خواهان تغییر باشند و پادشاه نخواهد، او تنها خواهد ماند. وی باید به حرف مردم گوش کند.
بسیاری از معترضان اکنون در سراسر پایتخت مراکش مطالبات خود را فریاد می‌زنند. نمی‌توان این روزها در خیابان‌های مرکز رباط قدم زد و شاهد فعالیت یک معترض نبود. فارغ‌التحصیلان بیکار بیرون پارلمان تحصن می‌کنند، صدها معلم در برابر وزارت آموزش چادر زده‌اند، دیگر گروه‌ها در خیابان محمد پنجم حرکت می‌کنند و با بلندگو صدای نارضایتی خود را به گوش همگان می‌رسانند. اینجا میدان تحریر وجود ندارد و در نتیجه اعتراض‌های روزانه مرکزیتی ندارد، اما موج دمکراتیکی که مصر و تونس را در برگرفت، بسیاری از مغربی‌ها را به اندازه‌ای جسور کرده که آنان به‌طور بی‌سابقه‌ای خواستار اصلاحات هستند. محمد البوکیلی از انجمن حقوق بشر مراکش می‌گوید: معترضان جرات می‌کنند انتقاداتی را بیان کنند که پیش‌تر جرات نمی‌کردند. جرات می‌کنند بگویند ما پادشاهی می‌خواهیم که حکومت نکند بلکه نماد باشد. جرات می‌کنند این را بگویند و درباره آن بحث کنند. قبلا این کار مجاز نبود.
محدودیت‌های بیان
وی خاطرنشان می‌کند، وقتی ملک محمد ششم پس از سلطه ظالمانه پدرش ملک حسن دوم که با شکنجه، قتل و ناپدید کردن افراد حکومت می‌کرد، سر کار آمد، از وی به‌عنوان اصلاح‌گر استقبال شد. با این حال، محدودیت‌های آزادی بیان باقی ماند. چندین روزنامه تعطیل شده است و شاه در مقام برتر و جایگاهی بی‌چون و چرا قرار دارد. دریس سیکس روزنامه‌نگار می‌گوید: اکنون در جامعه مدنی بازیگران متعددی وجود دارند که برای تغییر و اصلاح واقعی فشار می‌آورند. وی در سال 2007 به جرم انتشار لطیفه درباره موضوع‌های ممنوعه سیاسی و اجتماعی به 3 سال حبس تعلیقی محکوم شده بود. وی می‌افزاید: اکنون تعادل وجود ندارد.
سلطنت بسیار نیرومند است و فشار از جانب مردم برای تحقق مراکش آزاد بسیار مهم است. ما می‌دانیم که فرصتی وجود دارد و شاید بعدا دیگر نباشد.از این رو، اعضای جنبش اول اسفند از طبقه بالای ساختمان یک اتحادیه تجاری در رباط حرکت بعدی خود را طراحی می‌کنند. آنان درخواست گفت‌وگو با کمیته منصوب پادشاه درباره تغییر قانون اساسی را رد کرده و استدلال می‌کنند که این کار به فرایندی معیوب مشروعیت می‌بخشد. در عوض همواره صحبت از تحصن، تجمع ناگهانی مردم و نیز راهپیمایی است. آنان امیدوارند بتوانند از سرخوردگی دیگر گروه‌ها که برای نیازهای مشخصی تظاهرات می‌کنند، مانند شغل علیه فرهنگ فساد استفاده کنند.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه فقط یکی از گروه‌هایی بودند که اخیراً در برابر پارلمان تظاهرات کردند، زیرا آنان خشمگین هستند که مدارکشان بدون رابطه یا پول هیچ فایده‌ای برایشان ندارد. یک فارغ‌التحصیل بیکار زبان انگلیسی می‌گوید: بعد از وقایع جهان عرب ما از فرصت استفاده کردیم تا حقوقمان را مطالبه کنیم. وی می‌افزاید: ما داریم سختی می‌کشیم و نمی‌توانستیم این را قبل از وقایع تونس و مصر بگوییم، اما شاید حالا حقوق بیشتری داشته باشیم. یک آموزگار بیکار هم گفت: ما علیه مشکلات زیادی اعتراض می‌کنیم؛ از جمله مسائل سیاسی؛ اما اول از همه شغل.
پادشاه فقط گوش می‌کند
مردم مراکش اکنون به‌طور علنی می‌خواهند که از نقش اجرایی ملک محمد کاسته شود. پس از 3 قرن سلطنت، بیشتر مراکشی‌ها به سلطنت وفادار هستنداما می‌گویند که نقش او باید کمرنگ شود. بسیاری دولت یا مشاوران دربار را مسئول مشکلات می‌دانند؛ نه پادشاه را. نه انقلاب. مردی در یک محله فقیرنشین پایتخت می‌گوید آنچه در تونس رخ داد، اینجا اتفاق نمی‌افتد، زیرا مردم پادشاه را دوست دارند. به گفته وی، وقتی مردم اعتراض می‌کنند، وی گوش می‌دهد اما این کافی نیست.
اما ابعاد و حجم این اعتراض‌ها در مراکش تازه است. دولت که از وقایع در دیگر نقاط شمال آفریقا آگاه است، می‌کوشد به این مطالبات پاسخ دهد. البوکیلی معتقد است همه سعی می‌کنند به مطالبات جوانان مغربی درباره تغییرات عمیق پاسخ دهند. وی تصاویری دارد که نشان می‌دهد چگونه معترضان روز اول اسفند کتک خورده‌اند اما به گفته وی، از آن زمان پلیس به‌طور آشکار حضور کمتری داشته است. وی تصریح می‌کند: مردم دیگر تغییر اندک نمی‌خواهند؛ این امر مراکشی‌ها را آرام نخواهد کرد. امیدوارم آنان این را بفهمند و پاسخ‌هایی را که جوانان انتظار دارند، بدهند. وی می‌افزاید: اکنون قدری آزادی وجود دارد که زیر فشار به دست آمده است؛ امیدوارم دمکراسی واقعی در مراکش جای آن را بگیرد.
بی‌بی سی
ترجمه: وحیدرضا نعیمی
